روزنامه خراسان: داستایفسکی، نویسنده بزرگ قرن نوزدهم روس بر نویسندگان بسیاری از نیچه تا همینگوی تاثیرگذار و منبع الهام شان بوده است. تاثیر او همچنین بر ژانرهای ادبی و جریان های رایج فلسفی، انکار نشدنی است. کافکا ارتباط عمیقی با او احساس می کرده و عبارت هایی از رمان «جوان خام» داستایفسکی را با لذت برای دوستش ماکس برود، می خوانده است؛ نویسنده ای که بعدها نوشت، فصل پنجم این رمان تاثیر بسیاری بر سبک کافکا گذاشت.
جیمز جویس او را مردی توصیف کرده که بیش از هر نویسنده دیگری نثر مدرن را ابداع کرد. ویرجینیا وولف درباره آثار او نوشت که تار و پود آن ها با روح و جان تنیده شده و ما بی آن که خود بدانیم، درون آن شناور می شویم و مانند گردابی گمراه و شگفت زده به چرخش درمی آییم و در عین حال سرشار از سرگیجه ای خلسه وار می شویم. گابریل گارسیا مارکز و هاروکی موراکامی از نوجوانی جزو طرفداران داستایفسکی بوده اند. شاید بتوان گفت تنها نویسنده ای که او را درنیافت، ولادیمیر ناباکوف بزرگ بود. در ادامه به گزارش ایبنا، پنج نویسنده مهم را که داستایفسکی منبع و سرچشمه الهام شان بوده است، معرفی می کنیم.
ژان پل سارتر
سارتر در کتاب «اگزیستانسیالیسم یک اومانیسم است» نوشته است: «داستایفسکی می گوید: اگر خدا وجود نمی داشت هرچیزی مجاز بود و این عبارت برای اگزیستانسیالیسم، نقطه شروع بود.» این عبارت در واقع چکیده ای از دیدگاه ایوان کارامازوف است و در تفسیر سارتر، به این معناست که اگر خدا وجود نمی داشت بشر مسئول همه چیز بود؛ بدون هیچ شانسی برای درخواست بخشش نهایی.ادبیات روس خیلی پیش از ظهور و پیدایش اگزیستانسیالیسم، به دنبال کلی فهم بشر بود.
داستایفسکی پیش از این تلاش هایی را برای حل معمای مسئولیت خود و خدا در نمونه هایی از شخصیت راسکولنیکف در رمان «جنایت و مکافات» استاوروگین در «شیاطین» و ایوان کارامازوف در «برادران کارامازوف» کرده بود.می توانیم بگوییم که ایمان، پاسخ اصلی به همه این سوال ها بوده؛ آن چه با مفهوم اگزیستانسیالیسم در غرب در تعارض است.
ارنست همینگوی
موضع همینگوی در برابر داستایفسکی در داستان اتوبیوگرافیک «پاریس، جشنی بیکران» انعکاس می یابد. در قسمت هایی از این کتاب آمده است: «در آثار داستایفسکی مطالب باور نکردنی وجود دارد که بنا نبود باور کنی اما برخی چنان حقیقت داشتند که پس از خواندنشان دگرگون می شدی. این جا بی مایگی و جنون، خبث طینت و قداست و دیوانگی و قماربازی برای شناختن وجود دارد.
همان طور که چشم اندازها و جاده ها در آثار تورگنیف و حرکت یگان ها و زمین ها، افسرها و افراد و صحنه های نبرد در اثر تولستوی.»پس از چنین مدحی، همینگوی گاهی وقت ها از او به طرز دیگری یاد می کرده است: «به داستایفسکی فکر می کنم، چطور یک نفر می تواند این اندازه بد بنویسد، به طرزی باورنکردنی بد و شما احساس کنید که اتفاقا خیلی هم عمیق و پرمغز است.»برخی کارشناسان روس معتقدند که در همینگوی کمی حس حسادت به داستایفسکی وجود داشته است.
ویلیام فاکنر
کتاب های زیادی به بررسی علاقه فاکنر به داستایفسکی پرداخته اند. این نویسنده آمریکایی، نویسنده روس را یکی از سرچشمه های اصلی الهام ادبیات در کنار انجیل و شکسپیر توصیف کرده بود. «برادران کارامازوف» بیشترین تاثیر را بر او داشته و فاکنر این کتاب را بارها و بارها خوانده است. او حتی زمانی به «هرت کرن»، شاعر آمریکایی نوشت که در ادبیات آمریکا چیزی شبیه این رمان وجود ندارد.
دکتر رابرت هاملین، متخصص آثار فاکنر دراین باره گفت: «فاکنر مانند داستایفسکی به مطالعه بحران شخصیت در قلب بحران جامعه علاقه مند بود. یک خانواده معمولی که فاکنر توصیف می کند، نماد اخلاق جمعی و شرایط کلی یک ملت است؛ همان چیزی که در آثار داستایفسکی مشهود است که شخصیت ها در دوراهی های اخلاق، ایمان و عواطف قرار می گیرند.»
نیچه
نیچه با «جنایت و مکافات»، «ابله» و «خاطرات خانه مردگان» آشنایی داشت. می گویند پس از آن که فیلسوف آلمانی رمان «آزردگان، تحقیر و توهین شده ها» را می خواند، احترامش به داستایفسکی دوچندان می شود. بیشتر کارشناسان معتقدند رمان کوتاه «یادداشت های زیرزمینی» دربردارنده درخشان ترین افکار داستایفسکی است. سارتر و نیچه نیز بر همین عقیده بودند و این یادداشت ها را شاهکاری درکارهای روان شناسانه نامیده بودند.
نیچه علاقه بسیاری به ادبیات روس داشت و آثار پوشکین، میخائیل لرمونتوف و نیکلای گوگول را خوانده و پس از آن اقرار کرده بود داستایفسکی زیباترین کشف او در سراسر زندگی اش بوده است: «داستایفسکی را می شناسید؟ به غیر از استاندل هیچ شخصیتی به اندازه داستایفسکی برای من اعجاب آور نبوده و تا این حد از خواندن آثارش احساس لذت نکرده بودم. او درست مانند روان شناسی است که با او نقاط مشترک بسیاری دارم.»
اورهان پاموک
این روزها حتما اسم اورهان پاموک به گوشتان خورده است؛ نویسنده ای که قرار است 20 اردیبهشت به تهران و نمایشگاه کتاب بیاید. به اعتقاد پاموک، تولستوی بزرگ ترین استاد رمان است. اما نویسنده ترک بیش از همه تحت تاثیر داستایفسکی بوده است.
پاموک در یک کنفرانس مطبوعاتی در سن پترزبورگ گفته بود پس از خواندن «برادران کارامازوف»، زندگی اش به طور کامل تغییر کرده و همچنین این احساس را داشته که مخاطب مستقیم داستایفسکی در این رمان سترگ بوده است و نویسنده روس برای او مطلبی از مردم و زندگی آن ها را آشکار کرده که شخص دیگری از آن ها آگاهی ندارد. پاموک در سن بیست سالگی رمان «شیاطین» را خوانده و پس از خواندن آن، احساس ترس و شگفتی به او دست داده بودو به گفته خودش هیچ کتاب دیگری پس از آن نتوانسته تاثیری چنان عمیق و ماندگار بر او بگذارد.
